Een bericht waarin de kracht van literatuur nog steeds een verschil kan maken ...

   Het boek “Wat vanaf het begin der tijden verborgen was …” geschreven en uitgebracht in 1978 door René Girard in samenwerking met Jean-Michel Oughourlian en Guy Lefort (beiden Franse psychiaters) heb ik met veel interesse uitgelezen.

   Het 508 bladzijden tellende werk is ingedeeld in drie boeken:

-       Boek 1: Fundamentele Antroplogie, waarin er in vijf hoofdstukken dieper wordt ingegaan op het ontstaan van het zondebokmechanisme als fundament van het religiueze aangevuld met een onderzoek naar de mythen, rituelen en het onstaan van culturen.

-       Boek 2:Niet-sacrificiële interpretatie van de evangelie-tekst, bestaande uit vier hoofdstukken, waarin de bijbelse geschriften vanuit Girard’s gezichtspunt worden uitgelegd en dit op een heel andere en volgens mij ook aannemelijkere manier.

-       Boek 3: Interdividuele Psychologie, bestaande uit vijf hoofdstukken, waarin hetgeen in de vorige twee boeken uitgelegd was nu toegepast wordt op de psychologie van het individu.

-       Er volgt dan nog een conclusie hoofdstuk, waarin ik een zin citeer: …ben ik geneigd te concluderen, dat kritisch denken altijd neerkomt op een poging tot zelfrechtvaardiging, en dat men er afstand van moet doen omdat het de mensen alleen maar tegen elkaar opzet … en misschien willen we zelfs het denken wel helemaal afschaffen… (Girard 1990, 501)

René Girard

Aansluitend op deze zin geeft Girard hier bondig weer dat men zonder rekening te houden met een ander zijn positie in de gemeenschap, men altijd een spanning veld doet onstaan die uitmondt in een geweldvolle reactie. Maar er is hierin ook een weerspiegeling te vinden van de inhoud van het gehele boek, namelijk dat ons eeuwig verlangen naar iets dat ook aldoor naar een ander verlangt er een mechanisme in gang wordt zet van rivaliteit, met waarachtige en psychologishe conflicten tot gevolg. De hypothese van de schrijver zegt dat de oplossing moet gezocht worden in het ‘oorspronkelijke’ woord van Jezus. Deze man uit Nazareth heeft ons een levenswijze voorgesteld die men uiteindelijk zonder dat men het besefte in de wind heeft geslagen. Uit pure gewoonte heeft men deze man met zijn vreemde opvattingen dan maar als een zondebok aan het kruis genageld.

Jezus in de evangeliën en in casu God in het Oude Testament,  hebben door de vondst van Girard’s visie steeds gepleit voor geweldloosheid en meermaals verzocht om te stoppen met offers uit te voeren. Volgens de auteur is de enige uitweg ofwel een totaalvernietiging ofwel het uiteindelijke besef dat we allen één zijn en met zijn allen een vreedzamere manier van leven moeten leiden, hetgeen in de ‘oorspronkelijke’ Bijbel te vinden is.

Het boek heeft mijn idee over het christelijke geloof en over de religieuze filosofie zo danig verrijkt dat ik het ten zeerste kan aanbevelen aan één ieder die geïnteresseerd is in deze vakken.

Bibliografie:
Girard, René. Wat van het begin der tijden verborgen was… Vertaling door J. Kleisen . . et al. Kapellen: Uitgeverij Pelckmans, 1990.